Aannemer laten we slimmer bouwen: hoe data en energie-integratie emissieloos wél betaalbaar maken

De afgelopen twee jaar ben ik steeds dieper betrokken geraakt bij projecten waarin schoon en emissieloos bouwen centraal staat. En als je me een beetje kent, weet je waar ik nogal ongeduldig van word: de transitie gaat niet snel genoeg. Er moet een tandje bij. Toch staan Nederlandse bouwprojecten aan de vooravond van een grote omslag. Emissieloze bouwplaatsen worden de norm. Maar zoals altijd in de bouw gaat dat niet zonder slag of stoot. Vertragingen, discussies, obstakels, het hoort erbij. Maar let op, in 2026 schakelen we weer een versnelling hoger door aanscherping van de regels. Zo werkt een transitie nu eenmaal.

Een versnelling hoger op 2 pijlers

Beleidsmakers bij gemeenten, waterschappen en andere (semi) overheden hebben een sleutelrol. Mijn boodschap aan hen? Neem je verantwoordelijkheid. Waterschappen hebben al uitgesproken dat ze in 2025 volledig klimaatneutraal willen bouwen. Mooi streven, maar de praktijk laat een ander beeld zien. Kom op, geef gas, figuurlijk dan.

Om die ambities echt waar te maken, moeten we nú focussen op twee cruciale pijlers: slimme systeemintegratie en data gedreven werken. Hieronder leg ik uit waarom die elementen onmisbaar zijn, onderbouwd met feiten, en roep ik zowel overheden als softwareontwikkelaars op om in actie te komen. Want zonder daadkracht blijft emissieloos bouwen een mooie belofte zonder fundament.

Slimme systeemintegratie voor uptime en betaalbaarheid

Een emissieloze bouwplaats moet dag en nacht kunnen draaien zonder uitstoot, maar ook zonder dat de kosten exploderen. Dat vraagt om een slimme mix van energiebronnen. In de praktijk is een zware netaansluiting vaak niet beschikbaar of duurt het eindeloos voordat je er één krijgt. Ook kan je je afvragen of het nuttige inzet van materiaal is om een zware elektriciteitsinfra aan te leggen voor alleen het bouwproces. Wachten is geen optie, dus de oplossing ligt in het combineren van wat wél kan. Een kleinere bestaande netaansluiting, een accu-opslagsysteem en als het echt nodig is een schoon alternatief voor het traditionele dieselaggregaat, zoals een biogasaggregaat.

Waterstof of hybride?

Een hybride opstelling brengt vooral rust in de tent. Geen stilvallende machines omdat er weer eens te weinig vermogen is. Geen paniek omdat de netaansluiting vertraagd is. Door slim te schakelen tussen batterij, aggregaat en netaansluiting blijft de energievoorziening stabiel en voorspelbaar. Batterijen vangen stroompieken op en kunnen door de dag heen slim worden ingezet om de uptime van elektrische werktuigen te verhogen.

En in off-grid situaties? Dan kan een slimme combinatie van batterij en generator de uitstoot met wel 40 tot 50 procent reduceren vergeleken met een ouderwetse dieselunit. Dat betekent minder gezeur over stikstof, een betere luchtkwaliteit op de bouwplaats en minder brandstofkosten. Minder kosten, meer draaien en schoner werken. Dit is hoe emissieloos bouwen haalbaar wordt.

En waterstof dan? Over waterstof ben ik nog niet helemaal overtuigd. Vooral vanwege de kosten. Maar tijdens de community meeting bij Connectr wist Watermeln me toch aan het denken te zetten. Het prijskaartje is nu nog pittig, maar dat zal niet zo blijven. Kortom, hou het in de gaten, maar reken er nog niet op als wondermiddel. Voor nu zal het vooral directe elektrificatie zijn waardoor het moet gebeuren.

Data geeft het antwoord

Emissies elimineren is één ding, maar als bouwen daardoor stroperig en onbetaalbaar wordt, schieten we er weinig mee op. Data is daarom de nieuwe brandstof. Real-time inzicht in energieverbruik en machineprestaties zorgt ervoor dat we proactief kunnen bijsturen, in plaats van achteraf ontdekken dat de accu leeg is en de bouw stilvalt. Ook kan je gaan voorspellen en daar je keuzes op baseren. Veel bouwbedrijven ontdekken nu pas hoeveel winst er te halen is met monitoring.

Neem diesel. Bouwers weten van oudsher precies hoeveel liter een project opslurpt. Maar vraag ze naar de kWh-behoefte van hun elektrische machines en je krijgt vaak een ruwe schatting, als die er al is.

Gelukkig wordt real-time monitoring steeds vaker toegepast. Geen giswerk meer, maar harde cijfers. Bouwers krijgen direct inzicht in hun energieprofiel en het verbruik van elektrisch materieel. Zo kunnen ze op tijd schakelen en voorkomen dat de planning ontspoort. De volgende stap? Data gebruiken, op dit moment wordt er alleen maar verzameld. Deze data is cruciaal om vervolgprojecten beter te kunnen inschatten. Met hulp van AI-modellen gaan we deze processen verder verfijnen en automatiseren. Mijn verwachting? Dat dit de betrouwbaarheid en betaalbaarheid van emissieloos bouwen gigantisch gaat verbeteren. Want laten we eerlijk zijn, wie wil er nou gokken als je gewoon zeker kunt weten dat je machines blijven draaien?

Data: cruciale vragen kunnen beantwoorden

Deze datagedreven aanpak wordt inmiddels geschaald naar sector-niveau. Deze datagedreven aanpak zien we terug in verschillende onderzoeks- en demonstratieprojecten zoals living labs die bij Rijkswaterstaat lopen of het build zero-project bij ElaadNL. Daar wordt data uit de praktijk gebruikt om cruciale vragen te beantwoorden:

• Hoeveel uur draait een elektrische graafmachine écht op een volle accu?
• Wat is de piekbelasting in kW als meerdere machines tegelijk opladen?

Dit soort inzichten helpt aannemers om hun planning en energiemanagement te optimaliseren en geeft opdrachtgevers vertrouwen dat emissieloos bouwen niet alleen een mooi idee is, maar ook praktisch haalbaar – zonder stilstand, zonder verrassingen en zonder dat de kosten uit de hand lopen.

Objectieve validatie van emissie-eisen en contractafspraken

Data is niet zomaar een handige tool, het is de sleutel om emissieloos bouwen meetbaar en controleerbaar te maken. Overheden, aannemers, opdrachtgevers en toeleveranciers kunnen nog zo hard roepen dat ze emissieloos werken, maar zonder harde cijfers blijft het gissen. Als je zegt dat een project emissieloos is, moet je dat ook kunnen aantonen. 

Directievoerders en toezichthouders kwamen langs op de bouwplaats om te kijken of er geen dieselmotor draaide. Aannemers hielden hun gegevens bij in een zelfgemaakte Excel-sheet, waarin alles er altijd nét iets mooier uitzag dan de realiteit. Maar hoeveel CO₂, NOx en fijnstof er daadwerkelijk bespaard werd? Dat bleef vaak een kwestie van aannames en goede bedoelingen. 

Dat moet en kan slimmer. Met realtime data wordt fysieke controle of gestoei met spreadsheets overbodig. De toekomst ligt in digitale rapportages, een uitstootboekhouding op basis van machine- en brandstofdata. Daarmee kunnen we objectief en bijna realtime meten hoeveel emissies daadwerkelijk worden vermeden door de inzet van elektrisch materieel. Geen schattingen meer, maar harde feiten. 

Meetbare contractafspraken

Voor de hele sector is dit een doorbraak. Contractafspraken worden eindelijk meetbaar en afdwingbaar. Het Emissieloos Netwerk Infra (ENI) is daar duidelijk over: “Je moet meteen streng zijn op contractafspraken, met harde bewijslast.” Oftewel, je kunt wel zeggen dat je emissieloos werkt, maar als de data het niet bevestigt, is er werk aan de winkel. 

Wat betekent dit concreet? Aannemers moeten aantonen dat ze emissieloos materieel inzetten met logboeken en telemetrie. Zodra iedereen weet dat prestaties zwart-op-wit worden vastgelegd, neemt de naleving toe en groeit het wederzijdse vertrouwen. Opdrachtgevers en bouwbedrijven kunnen bij afwijkingen direct bijsturen op basis van feiten, in plaats van aannames. 

Zo zorgen we ervoor dat emissieloos bouwen geen papieren belofte blijft, maar een aantoonbare realiteit. Duurzaamheid moet niet alleen een streven zijn, maar een meetbare standaard. En als iemand zich afvraagt hoe goed een project presteert? De data geeft het antwoord.

Realiteit: software innovatie nodig

Mooi beeld dat je schetst, denk je misschien. Maar nu terug naar de realiteit. Smart Charging vinden we vooral in gelikte PowerPoint-presentaties, niet op de bouwplaats. Laat staan realtime data om het energiesysteem slim te sturen en monitoren. In de praktijk zijn de softwarejongens druk met iets anders: zoveel mogelijk AC-paaltjes en een handvol DC-laders aansluiten op hun platform. De bouwplaats? Die is voor hen geen sexy businessmodel. Toch, Evesto, Maxem en consorten? 

Ondertussen groeit de druk op de digitale infrastructuur op de bouwplaats. We hebben sensoren, IoT en dashboards nodig die alle relevante gegevens samenbrengen: energieverbruik, laadstatus, machine-uren en emissiereductie. Software speelt hierin een cruciale rol, maar de markt komt nog maar net op gang. Nu zien we vooral versnipperde oplossingen. Elke materieelfabrikant en elke energieopslagleverancier heeft zijn eigen app, portal of dashboard. Ze praten niet met elkaar en werken zelden samen. 

Dat is een probleem. Zonder integratie ontstaat fragmentatie en verlies je de controle. De bouwsector heeft dringend behoefte aan krachtige, interpretabele softwareoplossingen die alle databronnen koppelen tot één overzicht. Denk aan een energiebeheersysteem specifiek voor emissieloze bouwplaatsen, dat netaansluitingen, batterijcontainers en waterstofvoorzieningen monitort en optimaliseert. Of een platform dat automatisch een uitstootrapport genereert voor de opdrachtgever, gevoed door telemetrie uit alle machines op het werk. 

Schakel sneller

Ik roep softwareontwikkelaars op om sneller te schakelen. Er liggen enorme kansen om open standaarden en interfaces (API’s) te ontwikkelen, zodat data van Caterpillar, Hyundai of Liebherr-machines én van energie-installaties uniform wordt samengebracht. Overheden kunnen hierin een duwtje geven door in bestekken niet alleen emissieloos materieel te eisen, maar ook open data-uitwisseling als harde voorwaarde op te nemen. 

Dit kunnen we alleen oplossen als grote opdrachtgevers, bouwers en IT-bedrijven samen om de tafel gaan. Tijd om de tools van morgen te definiëren. Want zonder slimme software blijft emissieloos bouwen hangen in mooie verhalen, in plaats van werkbare oplossingen op de bouwplaats.

Dus: wie durft de volgende stap te zetten? Laten we bouwen aan een emissieloze sector die werkt, draait én inspireert. De data is er. Nu de daad nog.